List 34 Artur Sandauer odmawia wycofania podpisu

W 1964 roku 34 intelektualistów skierowało list do Premiera Cyrankiewicza, protestujący przeciwko polityce kulturalnej państwa. Po popisaniu i ujawnieniu dokumentu rozpoczęły się represje i naciski na sygnatariuszy by wycofali podpisy.

Artur Sandauer pismem skierowanym do egzekutywy POP PZPR, Związku Literatów Polskich, odmówił wycofywania swojego podpisu czy odcięcia się od wykorzystania listu... Nie znaną treść listu Sandauer, skierowanego do egzekutywy partyjnej, otrzymałem jako odpis oryginalnego dokumentu z archiwum IPN. Ten odpis tu publikuję.

Przypomnienie:

Ponad pół wieku temu, Antoni Słonimski przygotował dwuzdaniowy list. Podpisało go 34 intelektualistów. Sygnatariusze krytykowali zaostrzenie cenzury i ograniczenie przydziału papieru na druk książek. Domagali się też przywrócenia prawa do krytyki i swobodnej dyskusji. - Był to pierwszy w czasach PRL wspólny dokument podpisany przez czołowych intelektualistów, w którym krytykowali oni politykę kulturalną władz.

Treść listu : "Ograniczenia przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenie cenzury prasowej stwarza sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani, uznając istnienie opinii publicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji za konieczny element postępu, powodowani troską obywatelską, domagają się zmiany polskiej polityki kulturalnej w duchu praw zagwarantowanych przez konstytucję państwa polskiego i zgodnych z dobrem narodu".

List podpisali: Jerzy Andrzejewski, Maria Dąbrowska, Stanisław Dygat, Karol Estreicher, Marian Falski, Aleksander Gieysztor, Konrad Górski, Paweł Hertz, Leopold Infeld, Paweł Jasienica, Mieczysław Jastrun, Stefan Kisielewski, Zofia Kossak-Szczucka, Tadeusz Kotarbiński, Jan Kott, Anna Kowalska, Julian Krzyżanowski, Kazimierz Kumaniecki, Edward Lipiński, Maria Ossowska, Stanisław Cat Mackiewicz, Jan Parandowski, Stanisław Pigoń, Adolf Rudnicki, Artur Sandauer, Wacław Sierpiński, Antoni Słonimski, Jan Szczepański, Władysław Tatarkiewicz, Jerzy Turowicz, Melchior Wańkowicz, Adam Ważyk, Kazimierz Wyka i Jerzy Zagórski.

Współorganizatorem zbierania podpisów był Jan Józef Lipski.

Pod naciskiem ze strony władz szereg z sygnatariuszy odcięło się od publikowania poza Polską listu, zaś Konrad Górski wycofał podpis. Dla zastraszenia środowiska wielu w tym i Sandauerowi, odebrano wcześniej wydane paszporty na wyjazd zagraniczny. Najokrutniej potraktowano, 72-letniego Melchiora Wańkowicza. Za wysłanie do mieszkającej za granicą córki, listu relacjonującego "List 34", aresztowano go i skazano na trzy lata więzienia.

Wobec międzynarodowego skandalu władze w końcu chcąc uniknąć dalszej kompromitacji, wycofały się z wykonania tego wyroku....

-Adam Sandauer